15km ulicami Piły
Istnieją w sektorze biegowym lekkiej atletyki takie dystanse, które na nieszczęście niektórych zawodników nie są olimpijskimi. Bywali w historii królowej sportu tacy, którzy osiągali dobre wyniki w biegach na 1500 i 5000m, ale doskonałe na 3000m. Na przykład Daniel Komen, który posiadał świetne rekordy życiowe we wspomnianych konkurencjach olimpijskich, ale właśnie na dystansie pomiędzy nimi uzyskał nadzwyczajny rekord świata, do którego nie zbliżają się najlepsi. 7:20.67 na 3000m niemal od 24 lat figuruje na rekordowej liście. Potwierdzeniem, że wysiłek trwający około 8 minut był dla niego idealnym „oknem czasowym” do najefektywniejszego wykorzystywania cech motorycznych są jego wyniki na bliskim „trójce” dystansie, dwóch mil. Jako jedyny człowiek w historii zszedł na 3218m poniżej 8 minut, czyniąc to dwukrotnie (7:58.61 i 7:58.91). Bywali tacy, którzy potrafili szybko przebiec 10000m, a później nieźle radzili sobie w maratonie. Ale fenomenalne rezultaty uzyskiwali na dystansie półmaratońskim. Zersenay Tadesse stadionową dychę biegał wspaniale, 26:37.25. Maraton co najmniej średnio, 2:08:46. Ale półmaraton „frunął” jak natchniony ustanawiając dwa rekordy świata i zdobywając aż 5 tytułów mistrza świata!
O ile 3000m i półmaraton są dystansami prestiżowymi z grupy nieolimpijskiej, o tyle np. 2000m i 15km uczęszczane są rzadziej. I rzadziej występują podczas mitingów i biegów ulicznych. Nie oznacza to, że nie mają bogatej historii. W dodatku obydwa wspomniane są dystansami niezwykle trudnymi.
„Pilska Piętnastka” w roku 1995. Na prowadzeniu z numerem „1”, Bogusław Mamiński, Wicemistrz świata z Helsinek ‘83 w biegu na 3000m z przeszkodami
15km, dystans dość długi, a jeszcze szybki. Niezbyt popularny w ostatnich latach. Ale jeszcze 2-3 dekady temu dość często i chętnie odwiedzany przez najlepszych. Wystarczy wspomnieć, że w latach 1985-1991 rozgrywano mistrzostwa świata kobiet na 15km. A jak jest wśród mężczyzn? Na pewno najlepszy wynik w historii nie oddaje możliwości czołowych zawodników. 41:05, Joshuy Cheptegei jest równy międzyczasowi, który w drodze po rekord świata w półmaratonie notował Geoffrey Kamworor. Jeżeli zatem Kamworor uzyskał 41:05 „po drodze”, można twierdzić że już dziś człowiek jest w stanie osiągać wyniki poniżej 41 minut.
A jak wygląda bieganie piętnastu kilometrów w Polsce? Do dziś najlepszym męskim wynikiem w historii jest 43:45 naszego eksportowego maratończyka, Jana Huruka. 15 lutego 1992 roku w Tampie na Florydzie, Huruk zajął 13 miejsce. Bieg był doskonale obsadzony. Drugi był John Treacy, wicemistrz olimpijski w maratonie z Los Angeles ‘84. Do zwycięzcy, Valdenroa Pereiry, stracił Polak 35 sekund.
Nieznacznie słabszy jest drugi wynik w historii polskiej lekkiej atletyki. 43:49, autorstwa Jana Białka uzyskane zostało na trasie „Pilskiej Piętnastki” w 1996 roku. Według „tabel węgierskich”, czyli zestawienia statystycznego, które pozwala porównywać wartość lekkoatletycznych wyników we wszystkich konkurencjach, czasy rzędu 43:45-43:50 na 15km odpowiadają: 28:30 na 10, 13:35 na 5km i 2:14 w maratonie. Wyniki Huruka na 5 i 10km niemal idealnie komponują się z jego życiową 15-tką. Tabele węgierskie zawodzą jednak w porównaniach z maratonem. Z resztą najlepszym dowodem na to jest fakt, że zarówno Huruk i Białk biegali maraton odpowiednio w 2:10:07 i 2:10:50.
Wspomniana „Pilska Piętnastka” mimo zaledwie 9 rozegranych edycji okazała się najważniejszym biegiem na dystansie 15km w historii polskiej lekkiej atletyki. Właśnie z Piły pochodzi najlepszy wynik uzyskany przez Polaka na Ziemi Polskiej.
Prześledźmy zatem poziom rezultatów, które zawodnicy uzyskiwali w Pile:
28 wyników poniżej 45:00
10 wynik: 44:28
20 wynik: 44:44
50 wynik: 45:41
Średnia 10 wyników: 44:13
Średnia 20 wyników: 44:27
Średnia 50 wyników: 44:54
Najlepsza „20” w historii „Pilskiej Piętnastki”:
| 43:49 | Jan Białk | 1 | 1969 | POL | 14.09.1996 |
| 44:06 | Sammy Bitok | 1 | 1967 | KEN | 13.09.1997 |
| 44:13 | Jacek Kasprzyk | 1 | 1970 | POL | 10.09.1994 |
| 44:14 | Jan Białk | 2 | 1969 | POL | 10.09.1994 |
| 44:15 | Christo Stefanov | 1 | 1970 | BUL | 09.09.1995 |
| 44:17 | Leszek Bebło | 2 | 1966 | POL | 09.09.1995 |
| 44:17 | Jan Białk | 1 | 1969 | POL | 12.09.1998 |
| 44:18 | Jan Białk | 3 | 1969 | POL | 09.09.1995 |
| 44:22 | Eryk Szostak | 2 | 1975 | POL | 12.09.1998 |
| 44:28 | Krzysztof Bałdyga | 3 | 1972 | POL | 10.09.1994 |
| 44:36 | Krzysztof Przybyła | 4 | 1969 | POL | 12.09.1998 |
| 44:39 | Siergiej Sokov | 5 | 1967 | BLR | 12.09.1998 |
| 44:41 | Leszek Bebło | 1 | 1966 | POL | 12.09.1992 |
| 44:42 | Piotr Pobłocki | 1 | 1965 | POL | 11.09.1993 |
| 44:42 | Leszek Bebło | 2 | 1966 | POL | 14.09.1996 |
| 44:43 | Wiesław Perszke | 2 | 1960 | POL | 12.09.1992 |
| 44:43 | Andrzej Krzyścin | 3 | 1967 | POL | 12.09.1992 |
| 44:43 | Jacek Kasprzyk | 4 | 1970 | POL | 09.09.1995 |
| 44:44 | Bogdan Jarosz | 4 | 1967 | POL | 12.09.1992 |
| 44:44 | Siergiej Sokov | 3 | 1967 | BLR | 14.09.1996 |
W polskiej historii tego dystansu trzech zawodników uzyskało rezultaty poniżej 44 minut na trasach regulaminowych. Wspomniani Huruk i Białk oraz Karol Dołęga, 43:51 w Stuttgarcie w 1990 roku. W pierwszej dziesiątce najlepszych, krajowych wyników aż 7 pochodzi z Piły. W tabeli najlepszych 10 zawodników, czterech uzyskało swoje wyniki podczas „Pilskiej Piętnastki”, a w top 50 znajduje się 13 rezultatów z tejże imprezy. W aktualnych zestawieniach rekordów innych krajów Piła pojawia się dwukrotnie. Męski rekord Bułgarii od 25 lat należy do Christo Stefanova, który w 5 edycji biegu minął metę na pierwszej pozycji w 44:15. Rok później, żeński rekord Białorusi ustanowiła Elena Mazovka (49:21).
W niektórych krajach epizodycznie rozgrywano mistrzostwa właśnie na 15km. W USA natomiast od 1958 roku do dziś zawodnicy walczą o medale na tymże dystansie. Najwięcej zwycięstw w historii, aż 6 posiada wicemistrz olimpijski w maratonie z Aten, Meb Keflezighi. „Pilską Piętnastkę” ze względu na wysoki poziom i obecność czołowych, polskich zawodników można nazwać nieoficjalnymi mistrzostwami Polski. Po dwa zwycięstwa zanotowali Piotr Pobłocki (1991, 1993) i Jan Białk (1996, 1998).
Jan Huruk, posiadacz najlepszego wyniku w historii polskiej lekkiej atletyki na 15km (43:45) i Wiesław Perszke, drugi zawodnik „Pilskiej Piętnastki” z roku 1992
Mimo iż piętnastka w Pile oficjalnego statusu mistrzostw kraju nie miała, stanowiła czasami arenę kwalifikacji na imprezę międzynarodową. Na przykład w 1998 roku :
„Po raz pierwszy w jednym biegu spotkali się wszyscy, tegoroczni medaliści mistrzostw Polski: w przełajach, na 5000 i 10000m, w półmaratonie i maratonie. Zawody w Pile były eliminacja do reprezentacji kraju na mistrzostwa świata w półmaratonie w Zurychu”
I rzeczywiście tak było. Trzy tygodnie później Eryk Szostak (2 w Pile, 44:23) i Krzysztof Przybyła (4, 44:36) startowali w Zurychu. Co prawda zajęli miejsca 55 i 50, ale z całkiem niezłymi wynikami, 1:04:20 i 1:04:07.
Rok później w Pile 15km biegano po raz ostatni. W roku 2000 bieg został wydłużony o 6km i 97,5m i od tamtej pory stanowi arenę zmagań o medale mistrzostw Polski w półmaratonie. Pierwsze 9 edycji imprezy zapisało się jednak złotą czcionką w tabelach najlepszych polskich dokonań w biegu na dystansie 15km.
